DHALINYARADII SYL IYO HEERARKII AY SOO MARTAY

” Rag Tashaday, Cir  Tararay waa Toli karaan Taako labadiise”

13-kii dhallinyarada ahaa ee  unkay Xisbigii SYL,waxay ku tashadeen, in ay dalkooda gobanimo gaarsiiyaan. Waana ku guulaysteen.  Wadidii ay u mareen guushaas, iyo duruufihii adkaa oo  ka horyimid, qaar ka mid ah ayaan qormadaan,   ku soo qaadanayeynaa.

Dagaalkii 2aad ee dunida oo socday intii u dhexeyaysay 1939-1945,dhammaadkiisii waxaa dalalka Afrika iyo Asia ka soo shaac baxay dhaqdhaqaayo gumaysi diid ah, oo doonayey in ay dadkooda iyo dalalkooda gobanimo gaarsiiyaan.  Umadda Somaliyeedna waxay ka mid ahayd, dadyowgaas uu aadka  u saameeyey baraarugaas siyaasadeed.

Iyada oo arrintaas laga ambaqaadayo ayaa 15kii MAy,sannadkii 1943dii, waxaa kulan isugu yimid  Degmada Xamar-weyne, 13 dhallinyaro Somaliyeed ah. Waxayna kulankoodaas kaga dhawaaqeen in ay samaysteen Naadi dhallinyaradu isugu timaaddo, oo ay u bixiyeen Somali Youth Club (SYC).  Isla markiiba  dadweynaha Somalidu si weyn ayey u soo dhoweeyeen ujeedooyinka Naadiga Dhallinyarada Somalida. Naadigu wuxuu laamo ka furtay  dhulka Somalidu ay degto oo dhan. Saddex sano kadib tiro koob la sameeyey waxaa Naadiga Dhallinyarada Somalida xubno ka ahaa 1946dii  25,000 ee xubnood.

Madaxdii Naadiga Dhallinyada Somaliyeed, ee (SYC) saddex sano oo abaabul iyo baraarujin ah  kadib, waxay garwaaqsadeen in la soo gaaray wakhtigii si toos  loo gudageli lahaa  halgan siyaasadeed oo  gobanimo doon ah.. Waxayna  madaxdii Naadiga Dhallinyarada Somaliyeed, fadhi ay yeesheen,1dii April 1947 ,kaga  dhawaaqeen in  ay samaysteen, beddelkii SYC,  Xisbi Siyaasadeed oo cusub oo  magaciisa la yiraahdo  Somali Youth League (SYL).Wixii maalintaas ka dambeeyeyna, xisbiga magaciisa waxaa loo yiqiin, oo uu ku caan baxay SYL.

Go’aanadii ka soo baxay, fadhiga 1aad ee  xisbiga SYL,  waxaa ka mid ahaa:

1. In magacii SYC lagu beddelo SYL. 2. In taariikhda asaaska xisbigu ahaato, sidii hore oo ah 15ka May 1943dii ay ahayd.

3.In xeerkii SYC, lagu beddelo xeerka cusub ee xisbiga SYL. 4. In xubnihii  naadigii hore ee SYC, ay toos xubno uga noqdaan

Xisbiga SYL, iyada oo aan waxba iska beddelin, sidii ah lambaradooda iyo magacayadoodu u kala horeeyeen.Waxayna  weli sii sidanayaan waraaqahoodii aqoonsiga ee SYC siisay, inta Xisbiga SYL ka diyaarsanayo warqado aqoonsi oo cusub. Ujeeddooyinkii Xisbiga SYL waxaa ka mid ahaa:

a) In la mideeyo Somalida oo  dhan, gaar ahaan dhallinyarada. Lana suuliyo dhaqamada gaboobay oo sii jiri taanka ummaddaSomaliyeed halista ku ah, oo ay ka mid yihiin: Isirsooca,qabiilka, reer-reerka, iyo khilaafka dariiqooyinka diinta ka dhex dhasha. (b) Dhallinyarada in la baro eeilbaxnimada casriga ah ee adduunka, loona furo dugsiyo waxbarasho iyo xarumo dhaqanka  Somalida kor loogu qaado, in dalka oo dhan lagu faafiyo.  (c) In la dabargooyo, iyada oo loo marayo  dastuurka  iyo shuruucda, wax kasta oo wax u dhimaya sharafta iyo danaha ummadda Somaliyeed. ( d) iyo  In la qoro Af Somaliga.

Maalmihii halganka kharaar la isaga horyimid.

Bishii  6dii January ee sanadkii 1948dii waxaa  Xamar  yimid,wefti  xaqiiqo-raadis ah, oo ka kooban afarta dawladood oo kala ahaa:Ingriiska, Fransiiska, Maraykanka iyo Midowga Sofiyeet. Xisbiga Leegadu, isaga oo oggolaansho rasmi ah ka haysta, Dawladdii Militeriga Ingiriiska ee Somalia xillgaas haysatay, ayaa wuxuu abaabulay 11kii Janaayo 1948, banaan baxay ay xubnihiisu ku muujinayee, sida ay uga soo horjeedaan, in Talyaani dalka Somalida dib ugu soo laabto. Iska horimaad kharaar oo dhiig badani ku daatay, ayaa maalintaas dhacay. Sababtuna waxay ahayd, dalka waxaa ku sii noolaawaagaas Kooxo Talyaani  kahar ah, oo  rabay in Talyaani mar kale dib ugu soo laabto Somaliya. Kooxahaas ayaa waxay soo abaabuleen kooxo ay ku ahdeen Leegada dibad baxooda arbusha. Leegada oo  horayba  u digniin qabtay, ayaa waxay toos u abbaareen goobihii dadka Talyaaniga ahi joogeen. Maalintaas Talyaani waxaa ka dhimatay 51 qof. Somalidana 17 qof. Dadkii goobtaas ku geeriyooday waxaa ka mid ahaa Xawo Cisman- Xawotaako. In kasto oo dad badani ay goobtaas ku dhinteen, haddana weftigii wuu sii watay dhegaysigii aragtida ay kala qabeen  wakiilada xisbiyada iyo ururada siyaasadeed. Weftigu waxay u guuxeen barnaamijkii siyaasadeed oo ay soo hordheen wakiiladii Xisbiga SYL oo ay u hadleen Xaji Maxamed Xuseen iyo Cabdullahi Ciise Maxamud.

Waxyaabihii leegadu soo jeedisay, midnimada ummadda Somaliyeed ka sokow, waxay talo ahaan ugu soo jeediyeen weftigii ka socday afarta dawladood oo waaweyn, in Somalia  loo dhiibo Guddi dawlado badani ay xubno ka yihiin, oo muddo 10 sano ah  gaarsiiya madaxbanaani.

Weftigii ka socday afarta dawladood oo waaweyni markii ay  dib u noqdeen waxay ku talo-bixiyeen in la qaato talooyinkii Xisbiga SYL madaxdiisu  weftiga u  soo jeedisay. Waxaase arrintaas isku maandhaafay wasiiradoodaa arrimaha dibadadda.

Wasiirkii Arrimaha Dibadda ee xilligaas Ernest Bevin, ayaa bishii Juun 1946, wuxuu soo jeediyey qorshe oranaya, dhulalka Somalidu degto oo  Somali-galbeed ku jirto, marka laga reebo Jabuuti oo markaas gumaysiga Faransiiska ku  hoos jirtay, in intooda kale inta hal meel la isugugeeyo ,Dawladda Ingiriiskuna dusha kala socoto. Qorshahaas waxaa si cad u weeraray oo ka horyimid dawladaha  Maraykanka iyo Midowga Sofieti, oo ku eedeeyey Ingiriisku in isbalaarin hor leh uga dan leeyahay qorshihiisaan. Qorshihii Ernest Bevin halkaas ayuu ku dhintay. Wasiiradii arrimaha dibadda ee afarta dawladood oo waaweyni markii ay dhinacna u u dhaqaajin waayeen mushkiladda Somalida, waxay ku riixiin Golaha Guud ee Qaramada Midoobay. Golaha Guudna bishii Nofembar ee 1949,ayuu  Dawladda Talyaaniga ah ku amaanaystay, in ay Somalia muddo 10 sano gudahooda madaxbanaani ku gaarsiiyo. Halkaasna  Xisbiga SYL waxaa uga bilawday waa cusub oo dawlad dhisid ah .

Magacyada 13kii dhallinyarada ahaa oo unkay SYL waxay kala ahaayeen:

1. Cabdulkadir Sheikh Sakhaawudiin 2, Yaasiin Xaji Cisman Sharma-arke 3. Xaji Maxamed Xuseen Xaamud, 4. Cisman Geeddi Raage, 5.Dahir Xaji  Cisman Sharma-arke, 6. Khaliif Huudow Macalin, 7.Maxamed Cabdalla Xayeesi,8 Maxamed Cisman Baarbbe, 9. Seydii Xirsi Nur, 10   Maxamed Cali Nur 11.Maxamed Farax Weheliye (Farnaajo) 12. Cali Xasan Maxamed  (Verdura)  13. Dheere Xaaji Dheere.

Ceegaag.com